Janikowski Andrzej Klemens Erazm

Pierworodne dziecko Bonifacego i Agnieszki.

Profesor chirurgi teoretycznej w Królewskim Uniwerytecie Warszawskim, profesor medycyny sądowej, policji lekarskiej i psychiatrii w Warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej.

Oryginalny Akt Chrztu: pierwopis Kościelny

Rok 1799, 30 listopada (sobota)

Kościół Parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Pilźnie

Księga Chrztów, Tom I 1785-1832, strona 81, bez numer

Urodzony: 23 listopada 1799 roku

Ceremonię Chrztu dopełniono: 30 listopada 1799 roku

Nr domu: 5

Trojga imion: Andrzej Klemens Erazm

Wiara: Katolicka

Płec: Męska

Ojciec : Dostojny Bonifacy Janikowski artysta rzemieśnik obywatel

Matka: Agnieszka córka Dostojnego Jana Bochyńskiego Prezydenta Pilzna

Rodzice chrzestni: Dostojny Jan Bochyński Prezydent Magistratu

Dostojna Teressa Janikowska obywatelka Krakowa

Dostojny Wojciech Łukaskiewicz obywatel Tarnowa

Joanna Peszkowa obywatelka Krakowa

Chrzczący: Wojciech Zaborski Proboszcz Pilźnieński

Po ukończeniu gimnazjum w Krakowie i obowiązującego dla kandydatów na studia lekarskie dwuletniego kursu nauk na Wydziale Folozoficznym w Uniwersytecie Jagielońskim, mając niespełna 17 lat, rozpoczął w 1816 roku studia na Wydziale Lekarskim tegoż uniwersytetu.

W grudniu 1821 roku, po obronie rozprawy De arthritide uzyskał stopień doktora medycyny i chirurgii.

Zaraz potem wyjechał w podróż naukową do Wiednia i Paryża trwającą 3 lata.

W Paryżu uczęszczał m.in. na wykłady fizjologa Magendiego, twórcy medody osłuchiwania chorób serca i płuc Laënneca, chirurga Dupuytrena i psychiatry Esquirola.

Tam nabrał szczególnego zamiłowania do chirurgii i psychiatrii oraz kształcił się w chorobach wenerycznych.

Po powrocie nostryfikował w listopadzie 1824 roku swój krakowski dyplom doktorski na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego.

Praktykę lekarską rozpoczął w Opolu w Lubelskiem jako lekarz domowy Rzewuskich.

Dnia 12 marca 1826 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym chirurgii teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego.

Wykłady rozpoczął z początkiem roku akademickiego 1826/7.

W 1830 roku został mianowany profesorem zwyczajnym.

Ujemny, a niesłuszny sąd o wykładach chirurgii jego, wyrażony przez znakomitego okulistę Szokalskiego w jego "Pamietnikach", sprostował J.Bieliński w dziele pt. "Królewski Uniwersytet Warszawski", opierając się na obszernym rękopisie Janikowskiego, zawierającym kurs wykładów z chirurgii teoretycznej. Rękopis ten spalił się wraz z biblioteką Towarzystwa Lekarzy Warszawskich, w czasie powstania warszawskiego.

Janikowski wykładał również bardzo obszernie o chorobach wenerycznych, oczu i uszu.

Litografowane wykłady tych przedmiotów, wydane przez jego uczniów w roku 1829, zawierają 379 arkuszy.

W pierwszych miesiącach powstania listopadowego Janikowski zorganizował kurs chirurgii praktycznej, ktory prowadził od 23 grudnia 1830 roku do końca lutego 1831 roku dla studentów medycyny IV i V roku, aby ich przygotować do służby lekarskiej w wojsku.

W czasie powstania pracował w Szpitalu Ujazdowskim i zorganizował w Warszawie szpital wojskowy na 600 łóżek, którego był naczelnym lekarzem; za te zasługi otrzymał złoty KRZYŻ VIRTUTI MILITARI - 4 czerwca 1831 roku.

Po zamknięciu uniwersytetu w roku 1831 został członkiem Rady Ogólnej Lekarskiej, nazywanej później Radą Lekarską Królestwa Polskiego.

W roku 1832 bierze ślub z Antoniną Mianowską.

Oryginalny Akt Ślubu: pierwopis Kościelny

Rok 1832, 14 maja (poniedziałek)

Kościół Parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Warszawie

Księga Ślubów, Tom z lat 1831-1835, strona 131, numer aktu 131

Działo się w Warszawie dnia czternastego Miesiąca Maia Tysiąc osmset trzydziestego drugiego roku o godzinie siódmey z rana. Wiadomo czyniemy, że w przytomności Świadków Wielmożnych Theofila Janikowskiego Kupca i Obywatela tutejszego liczącego lat trzydzieści w Warszawie przy ulicy Miodowej pod liczbą czterysta osimdziesiąt ieden zamieszkałego Brata rodzonego niżej wyrażonego Wielmożnego Andrzeja Janikowskiego i Władysława Mianowskiego Podsekretarza Komisyi Rządowej Woyny liczącego lat trzydzieści w Warszawie przy ulicy Nowy Świat pod liczbą tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt pięć zamieszkałego, Stryia niżej wyrażoney Jmć Panny Antoniny Mianowskiej, na dniu dzisieyszym zawarte zostało Religijnie i przez Jego Mość Xsiędza Alexandra Weselińskiego Prefekta Szkoły Rządowey na Lesznie w asystencyi niżej podpisanego iako Proboszcza Parafialnego pobłogosławione Małżeństwo między Wielmożnym Andrzejem Janikowskim Kawalerem Doktorem Medycyny i Chirurgii w Warszawie przy ulicy Podwale pod liczbą pięćset dziewiętnaście w Parafii tutejszej od roku zamieszkałym urodzonym w Mieście Pilznie Galicyi Austryackiey z bonifacego Janikowskiego Obywatela w wyż rzeczonym Mieście zamieszkałego i Małżonki tegoż niegdy Agnieszki z Bochyńskich tamże zmarłej, mającym lat trzydzieści dwa skończonych, a Jmć Panną Antoniną Mianowską Córką niegdy Pawła Mianowskiego Szefa Biura komisyi Rządowey Woyny w Parafii tytejszej zmarłego i Małżonki tegoż Anny z Leskiewiczów w Warszawie przy ulicy Nalewki pod liczbą dwa tysiące dwieście czterdzieści trzy zamieszkałej z rodziną w temże Mieście maiącą lat dwadzieścia skończonych z Matki swej pod liczbą powyższą w Parafii Panny Maryi od pół roku zamieszkałą. Małżeństwo to z powodu udzieloney Dyspensyi przez Władzę duchowną iedna tylko poprzedziła Zapowiedź, na dniu szóstym Misiąca i roku bieżących w Kościołach Parafialnych Warszawskich Świętoiańskim i Panny Maryi, iako też zezwolenie ustne obecnych Aktowi temu Matki nowozaślubionej. Tamowania Małżeństwa nie zaszło, Małżonkowie oświadczaią iż nie zawarli umowy przedślubnej. niniejszy Akt Stawającym i Świadkom przeczytany podpisanym został przez Nas, wraz z wszystkimi Osobami do tego Aktu wchodzącemi.

(-) Xsiądz Walenty Greiffenberg Wikariusz Kościoła Parafialnego Świętego Jana

(-) Andrzej Janikowski (-) Antonina Mianowska

(-) Anna Mianowska Matka

(-) Teofil Janikowski (-) Władysław Mianowski

Od roku 1849 był sekretarzem naukowym Rady Lekarskiej, objął w niej także dział orzecznictwa medycyny sądowej, opracowując opinie sądowo-lekarskie, roztrzygające ostatecznie w procesach karnych.

Zajmował się również policją lekarską.

Był redaktorem prac wydawanych przez Radę Lekarską, wśród których było jego czterotomowe dzieło, a własciwie obszerny podręcznik medycyny sądowej wydany w latach 1845-1859 pt. "Zasady dochodzeń sądowo-lekarskich co do wątpliwości stanu zdrowia".

Dzieło to, uznane za urzędowe, zostało przełożone na język rosyjski.

Wielkim powodzeniem cieszyła się również wydana w roku 1839 przez Radę Lekarską jego książka pt. "Wiadomości o ratowaniu osób w stanie pozornej śmierci będących albo nagłą utratą życia zagrożonych", następnie przedrukowana w ówczesnych czasopismach i kalendarzach.

Drugie wydanie tej pracy wyszło w roku 1845, trzecie, już po śmierci autora; z jego życiorysem i uzupelnione przez syna Stanisława, profesora medycyny sądowej w Uniwersytecie Jagielońskim, ukazało się w roku 1870.

Andrzej Janikowski należał do najwybitniejszych przedstawicieli polskiej medycyny sądowej w XIX wieku. Był jednym z najczynniejszych członków Rady Lekarskiej.

Z jego inicjatywy została założona Szkoła Farmaceutyczna w Warszawie w roku 1840, w ktorej sam wykładał bezpłatnie oraz zachęcił innych członków Rady Lekarskiej do podobnych wykładów. Jego prelekcje w tej szkole trwały 17 lat i dotyczyły receptur oraz pomocy w nagłych wypadkach. Po włączeniu szkoły do nowo powstałej w roku 1857 Akademii Medyko-Chirurgicznej zostal członkiem komitetu zarządzającego, a w roku 1859 profesorem zwyczajnym medycyny sądowej, policji lekarskiej i psychiatrii.

Pełnił również obowiązki sekretarza naukowego, odpowiadającego urzędowi dziekana w uniwersytetach.

W roku akademickim 1861/2 objął kierownictwo Akademią jako zastepca jej prezydenta, czyli rektora. Po włączeniu Akademii w roku 1962 do założonej wówczas Szkoły Głównej Warszawskiej przeszedł na emeryturę, wszedł jednak do komitetu powołanego do reorganizacji służby zdrowia w Królestwie Polskim i dla jego potrzeb opracował tuż przed śmiercią Projekt potrzebnych zmian w istniejących przepisach odnoszących się do postępowania prawno-lekarskiego.

W roku 1862 ukazał się jego podręcznik psychiatrii.

Napisał także książki pt. "Zasady dochodzeń sądowo-lekarskich w wypadkach śmierci" (1852); "Zasady dochodzeń sądowo-lekarskich co do wieku, płci, funkcji płciowych i tożsamości osób" (1859).

Od roku 1828 był członkiem Towarzystwa Lekarskiego Warsyawskiego, a w latach 1843-50 przewodniczącym tegoż towarzystwa. Brał udział w założeniu w roku 1837 "Pamiętnika Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego" i w pierwszych latach jego istnienia należał do komitetu redakcyjnego tego czasopisma, które zasilał obficie swymi pracami.

Działalność naukowa jego była wysoko oceniana jeszcze za jego życia, a zwłaszcza liczne jego prace, głównie z medycyny sądowej, higieny społecznej, psychiatrii i chirurgii.

Towarzystwo Naukowe Krakowskie, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Towarzystwo Lekarskie Wileńskie i Towarzystwo Lekarskie Rosyjskie w Petersburgu powoływały go na swego członka.

Janikowski miał rozległą praktykę lekarską, głównie bezpłatną wśród biednej ludności Warszawy. Był lekarzem Zakładu Starców w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności (1826-54) i pełnił w tym towarzystwie obowiązki prezesa wydziału lekarskiego (1839-64).

Jego zabiegom zawdzięcza swe powstanie Kasa Wsparcia dla podupadłych lekarzy oraz dla wdów i sierot po lekarzach-członkach.

Zmarł nagle w Warszawie.

Oryginalny Akt Zgonu: pierwopis Kościelny

Rok 1864, 5 grudnia (poniedziałek)

Kościół Parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Warszawie

Księga Zgonów, Tom z lat 1863-1866, strona 183, numer aktu 549

Działo się w Warszawie dnia piątego Miesiąca Grudnia Tysiąc osimset sześćdziesiątego czwartego Roku o godzinie dziesiątej rano. Stawili się Aleksander Mianowski Urzędnik Komisyi Rządowej Przychodów i Skarbu i Józef Boretti Budowniczy pełnoletni w Warszawie zamieszkali i oświadczyli Nam że w dniu wczorajszym o godzinie w pół do trzeciej z południa w Warszawie przy Ulicy Podwale pod liczbą czterysta dziewięćdziesiąt siedem litera a umarł Andrzej Janikowski wdowiec Doktór Medycyny lat sześćdziesiąt pięć żyjący urodzony w Mieście Pilzno Galicyi Austryjackiej z niegdy Bonifacego i Agnieszki z Bocheńskich Małżonków Janikowskich. Przekonawszy się o zejściu Andrzeja Janikowskiego z świadectwa Sądowo Lekarskiego. Akt ten po odczytaniu onego podpisanym został przez Nas i stawających.

(-) Aleksander Mianowski (-) Józef Boretti

(-) X. Franciszek Chmielowski probo. i Urzęd. St. Cywiln.

Źródła:

- Archiwum Kościoła pw. Św. Jana Chrzciciela w Pilźnie,

- Archiwum Archikatedry Warszawskiej,

- Archiwum Państwowe m.st. Warszawy,

- Polski Słownik Biograficzny - Tom X, str. 515,